ODWAŻNIE POSZUKIWAĆ PRAWDY

Kolegium Jagiellońskie zawsze będzie miejscem wolnej debaty naukowej

Na prośbę wielu osób, publikujemy pełen tekst przemówienia rektora Kolegium Jagiellońskiego prof. Grzegorza Górskiego podczas inauguracji roku akademickiego w naszej Uczelni.

 

Szanowni Państwo,

Rozpoczynamy dzisiaj rok akademicki 2019/2020. I nie ulega wątpliwości, że będzie on ważny dla każdej polskiej uczelni wyższej. Nie tylko i nie przede wszystkim dlatego, że będzie to ten rok, który na wiele lat zadecyduje o losach każdej szkoły wyższej w naszym kraju.

Przyjęte nowe regulacje będące podstawą funkcjonowania szkolnictwa wyższego są tak skonstruowane, że ostatecznie to wszystko co wydarzy się w obszarze życia naukowego właśnie w tym roku, przesądzi o przyszłości poszczególnych szkół wyższych. Ale także w istocie o tym, jakie podmioty będą mogły kontynuować swoją działalność w kolejnych latach.

I do niedawna wydawało się, że właśnie to wyzwanie postawione przed nami – a więc przygotowanie się do ewaluacji jednostek naukowych – będzie tym jedynym, najważniejszym zadaniem dla naszego środowiska, w nadchodzącym roku akademickiem. Okazało się jednak, że pojawiło się nowe wyzwanie i jednocześnie nowe zadanie. Zadanie o wiele poważniejsze zarówno co do swojej doniosłości, jak i długofalowości oddziaływania.

W ostatnich dwóch latach dotarła do nas fala ideologicznej ofensywy, którą dotąd oglądaliśmy co do zasady na ekranach telewizorów. Wydawało nam się, że oddziaływanie tej fali ominie nas, że uchronimy się od jej skutków. Ostatnie miesiące pokazały z całą mocą, że będące wytworem nowych ideologicznych fantazji trendy, wkroczyły z brutalną siłą niemal we wszystkie obszary życia w naszym kraju.

Nie jest moim celem ocenianie tych zjawisk, rozważanie czy podstawy formułowania określonych twierdzeń bazują na prawdziwych badaniach naukowych, czy te badania służą jedynie uzasadnianiu z góry przyjętych ideologicznych tez. To temat na odrębne wystąpienia. To co jednak jest konsekwencją tego zjawiska, dotyka dziś nas – środowiska naukowego – zupełnie bezpośrednio.

W minionych tygodniach dotknęła nas bowiem kwestia tego, czy środowisko naukowe jako takie, a zwłaszcza uczeni, mogą – podobnie jak przez wieki – toczyć otwartą debatę o każdym zjawisku i o każdym problemie. Innymi słowy, czy to co nazywamy wolnością poszukiwań naukowych, jest jeszcze ciągle obowiązującą w Polsce zasadą.

Tym co budzi nasze szczególne obawy jest to, iż na wielu polskich uczelniach, już od wielu lat widzimy wyraźnie rosnące obszary wyjęte spod obowiązywania tej zasady. Pojawiają się rozliczne zagadnienia, które są immunizowane i to nie tyle nawet spod naukowej krytyki, ale w ogóle zaczynają stanowić swoiste tabu. Tabu, które ma wręcz korzystać z jakiejś nadzwyczajnej ochrony. A nawet więcej – zaczynają żyć statusem swoistych prawd wiary, które można jedynie przyjąć z uniżeniem i w żadnym wypadku nie podlegają one jakiejkolwiek krytyce. Do tego, ich przyjmowanie  jako takich sui generis prawd wiary prowadzić musi wprost do zanegowania ukształtowanego przez setki lat kanonu naszych wartości i całego ładu cywilizacyjnego. W tym kontekście wysuwane są żądania rzekomej tolerancji, a stanowią one w istocie jedynie kamuflaż dla żądania totalnej i bezwarunkowej afirmacji narzucanej w opisany sposób ideologii.

Każdy kto pamięta jeszcze rzeczywistość sprzed 1989 roku nie może oprzeć się wrażeniu, że jest oto świadkiem jakiegoś przerażającego renesansu świata, o którym sądziliśmy, że przeszedł bezpowrotnie do historii. Tymczasem hydra odrodziła się i do tego wykazuje się nadzwyczajną żywotnością.

To dlatego stajemy dzisiaj wobec tej rzeczywistości i ciąży na nas szczególna odpowiedzialność. Jako ludzie nauki, wolni od owego rosnącego ideologicznego nacisku i przymusu, musimy mieć przede wszystkim odwagę.

Odwagę, by pozostać wiernymi naszemu naukowemu powołaniu, w którym dążenie do poszukiwania Prawdy jest naczelnym i nie podlegającym żadnemu negocjowaniu zadaniem.

Odwagę, by podejmując trud edukacji nowych przedstawicieli polskiej inteligencji, ukształtować w nich zmysł krytycznego myślenia, co jest przecież warunkiem jakiegokolwiek racjonalnego rozwoju i prawdziwego postępu ludzkości.

Dziś, w dniu inauguracji nowego roku akademickiego pragnę z całą mocą podkreślić, że Kolegium Jagiellońskie z pewnością pozostanie miejscem wolnym od ideologicznych przymusów badań naukowych, miejscem swobodnej refleksji naukowej, wreszcie miejscem wzbudzania krytycznego myślenia ukierunkowanego na służbę najważniejszym wartościom, ukształtowanej przez niemal trzy tysiąclecia cywilizacji europejskiej. Tymi wartościami, którym zawsze będziemy służyć i którym zawsze pozostaniemy wierni są Prawda, Dobro i Piękno.

Jestem przekonany, że nie zabraknie nam wszystkim odwagi, aby roztropnie służyć temu wspaniałemu dziedzictwu.

Pozwólcie Państwo, że zakończę moje wystąpienie znowu niezwykle aktualnymi słowami największego polskiego poety XX wieki:

 

… trzeba dać świadectwo

(…)

Bądź wierny Idź